Demans nedir?

Halk arasında ‘bunama’ olarak da bilinen demans; öğrenme ve bellek, dil, yürütme işlevi, karmaşık dikkat, sosyal etkileşim gibi bilişsel işlevlerden bir veya daha fazla alanda görülen ilerleyici bozulmadır. Fonksiyon kaybı yavaş gelişir. Diğer yandan kişinin  kişisel ve sosyal yaşamını, meslek hayatını  etkileyecek ve eski yaşantısına göre gerilemeye  sebep olacak derecede ilerleyici bozulma söz konusudur.

Demans neden olur?

Demansın en sık sebebi Alzheimer Hastalığıdır (AH). Damarsal problemler nedeniyle gelişen kanama ya da hipoksiye bağlı işlev kaybına neden olan Vasküler Demanslar ve Lewy Cisimcikli Demans diğer sık nedenlerdendir. Normal basınçlı hidrosefali;karaciğer yetmezliği hipotiroidi, hipertiroidi böbrek yezmezliği gibi metabolik bozukluklar;   vitamin  (b1; b12 vb ) yetersizlikleri gibi beslenme bozuklukları; kronik ilaç alımı, alkol, endüstriyel –  çevresel toksinlere bağlı intoksikasyonlar ;enfeksiyonlar; beyin tümörleri ve diğer bir çok neden de demansa yol açar.

İleri yaş demans açısında en başta gelen risk faktörü sayılabilir. Yaşla birlikte demans sıklığı artar. Cinsiyet, genetik faktörler, depresyon, kafa travması / bilinç kaybı, düşük eğitim düzeyi, vasküler risk faktörleri, hipertansiyon, diabetes mellitus(şeker hastalığı), ateroskleroz, inme, kolesterol yüksekliği, sigara, alkolizm demans için diğer risk faktörleridir.

Demansın en sık sebebi olan Alzheimer Hastalığında beyinde anormal protein birikimi olur. bu anormal protein birikimi sinir hücrelerinin  ve sinir hücreleri arasındaki bağlantıların kaybına sebep olur.  Zamanla sinir hücresi miktarı ve bağlantı sayısı azalır. Sonuçta  ilerleyici bilişsel işlev yetersizliği gelişir ve belirtiler ortaya çıkar ve bu azalmaya bağlı olarak hastalık ilerler.

Demansın belirtileri nelerdir?

Alzheimer Hastalığın’da 

  • Bellek kaybı
  • Sorunların planlama veya çözümünde zorluklar
  • Evde, işte veya boş zamanlarda yapılan tanıdık işlerin yapılmasında güçlük
  • Zaman ve yer oryantasyonda bozukluk
  • Görsel resimleri ve uzaysal ilişkileri kavramada güçlük
  • Konuşma ve yazmada kelimelerle ilgili yeni sorunlar
  • Eşyaları yanlış yerleştirmek ve tekrar bulmada sıkıntı yaşamak
  • Muhakeme yeteneğinde azalma veya zayıflama
  • İş ve sosyal hayattan çekilme
  • Duygu durum ve kişilik değişiklikleri

belirtilerinden birkaçı bir arada görülür.

Hastalığın evresine ve  demansın sebebine  göre bu belirtilerin çokluğu ve ciddiyeti değişebilir.

Demansın tanısı nasıl konur?

Tanı; hasta hikayesi, muayene bulguları, laboratuvar testleri, görüntüleme yöntemleri nöropsikolojik testler ışığında

tanı kriterleri(DSM-IIIR tanımı, NINCDS-ADRDA ve DSM-IV tanı kriterleri) kulanılarak konulur.

Demansın tedavisi nedir?

Depresyon, vasküler demans, ilaç,  toksinler, alkol, kafa içi yer kaplayan oluşumlar, anoksi, kafa travması, normal basınçlı hidrosefali, infeksiyonlar , beslenme bozuklukları-vitamin yetmezlikleri , metabolik bozukluklar tedavi edilebilir demans nedenleridir.

Demansa yol açan  en sık neden  olan Alzheimer Hastalığı’nın  kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Asetilkolinesteraz inhibitörleri (Donepezil) ve 

NMDA reseptör antagonistleri (Memantin) tek başına ya da  kombine olarak kullanılırlar. Bu tedavilerle hastalarda semptomatik iyileşme ve hastalığın seyrinde belirtilerin ilerleyişinde yavaşlama sağlanarak kişilerin yaşam kalitelerinin artırılması hedeflenir.

Sık sorulan sorular

1- Demansın türleri nelerdir?

  • Alzheimer Hastalığı (en sık)
  • Vasküler Demanslar
  • Lewy Cisimcikli Demans
  • Çeşitli nedenlere bağlı demans  

2 – Demans hızlı ilerler mi?

Demansın ortaya çıkışı yavaştır. Ve demans yıllar içinde yavaş ilerler

3 – demans testleri nelerdir?

Tam kan sayımı,serum elektrolitleri, glukoz, bun/kreatinin, serum vitamin b12 seviyesi, karaciğer fonksiyon testleri, tiroid fonksiyon testleri rutin olarak demans tanı  ve ayırıcı tanısında başvurulan testlerdir. Görüntüleme yöntemi olarak  MRI, FMRI, PET kullanılır

4 – Egzersiz demansı önler mi?

Düzenli yapılan egzersiz demans gelişimine karşı koruyucu özellik gösterir. Hakeza yeterli sosyal ilişki kurulması ve devam ettirilmesi ve zihinsel aktiviteler de   demans gelişimini engeller ya da yavaşlatır